της Ελένης Φραγκούλη
Εισαγωγή
Για τη δημιουργία του σκηνικού θεάματος, απαιτούνται πολλοί παράγοντες οι οποίοι θα ευνοήσουν ή θα δυσχεράνουν τη θεατρική παράσταση, ενισχύοντας ή αποδυναμώνοντας το αισθητικό της αποτέλεσμα.
Τέτοιοι είναι η ύπαρξη συγκεκριμένης αίθουσας, το είδος της σκηνής και οι δυνατότητες που διαθέτει, ο διάκοσμος και το εικαστικό πλαίσιο της παράστασης (ενδυματολογία, σκηνογραφία), τα οποία στο σύνολο τους συμβάλλουν στην ανάπτυξη της θεατρικής ψευδαίσθησης και βοηθούν στην επικοινωνία του θεατή με το θέαμα. Παράλληλα, οι ευκολίες που διαθέτει η θεατρική αίθουσα, τα καθίσματα, τα παρασκήνια, αποτελούν παράγοντες στους οποίους στηρίζεται σε σημαντικό βαθμό, το επιτυχημένο αποτέλεσμα.
Για μια παράσταση ή εκδήλωση που λαμβάνει χώρα σε μια αίθουσα, εκτός από τη σκηνή για τους ηθοποιούς και τα καθίσματα για τους θεατές, απαιτείται να υπάρχει και η κατάλληλη τεχνική υποδομή για να την υποστηρίξει. Πρέπει να υπάρχουν δηλαδή σκηνικά, κοστούμια, είδη μακιγιάζ και μεταμφίεσης, ειδικοί φωτισμοί και μικροφωνική εγκατάσταση για την μουσική και τους ήχους της παράστασης, μηχανή προβολής και slides, και φυσικά να τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας.
Η έννοια της Θεατρικής Υλικοτεχνικής Υποδομής – αναφορά και προτάσεις για τις διάφορες κατηγορίες.
Γνωρίζουμε πως για μια θεατρική παράσταση τα τρία στοιχεία που την ορίζουν είναι ο ηθοποιός, ο θεατής και ο χώρος. Όμως η σωστή υλικοτεχνική υποδομή είναι επίσης απαραίτητη για ένα θέαμα αξιώσεων. Το Θέατρο και γενικότερα οι εκδηλώσεις των σχολείων δεν θα πρέπει να στερούνται ούτε τη χρήση της τεχνολογίας όπου αυτή χρειάζεται, ούτε φυσικά και τα βασικά συστατικά όπως σκηνικά και κοστούμια.
ΣΚΗΝΙΚΑ
Η σκηνογραφία αποτελεί μαζί με τον φωτισμό, τα κοστούμια, το μακιγιάζ και τις μάσκες το καθαρά θεαματικό μέρος της παράστασης. Με τη στενή έννοια του όρου, είναι το σύνολο των στοιχείων, ζωγραφικών ή τριών διαστάσεων (αρχιτεκτονικών), τα οποία συμβάλλουν στη δημιουργία της ατμόσφαιρας (ιδεαλιστικής, ψευδαισθητικής, ρεαλιστικής, εξπρεσιονιστικής, κ.ο.κ) σε μια θεατρική παράσταση.
Προϋπόθεση για την επιτυχή διεκπεραίωση του εικαστικού-σκηνογραφικού μέρους των σχολικών παραστάσεων και εκδηλώσεων, αποτελεί η οργάνωση ενός άρτιου και εύχρηστου εργαστηρίου το οποίο θα είναι δυνατόν να αποθηκευτεί εύκολα σε ένα ή δύο ερμάρια στους βοηθητικούς χώρους της αίθουσας Θεάτρου. Στην περίπτωση που το σχολείο διαθέτει πλήρες εικαστικό εργαστήρι, τότε αυτό μπορεί να χρησιμεύσει ως βάση και να εμπλουτισθεί με ορισμένα εργαλεία ή υλικά απαραίτητα για την κατασκευή ενός σκηνικού.
Αναλυτικότερα ο εξοπλισμός του εργαστηρίου χωρίζεται στις εξής κατηγορίες:
*Εργαλειοθήκη (εργαλεία χειρός και ηλεκτρικά).
*Αναλώσιμα υλικά και υλικά κατασκευής τρισδιάστατων αντικειμένων.
*Υλικά ζωγραφικής.
*Διάφορα.
Εργαλειοθήκη
1.1 Εργαλεία χειρός
Στην εργαλειοθήκη συγκεντρώνονται όλα εκείνα τα εργαλεία που είναι αναγκαία για την κατασκευή ή την συναρμολόγηση του σκηνικού. Στην ομάδα των εργαλείων χειρός περιλαμβάνονται τα εξής:
Σφυρί, πένσα, τανάλια, κόφτης για σύρμα, λίμα, πριονάκι-σέγα, συρραπτικό μηχάνημα (για σύνδεση χαρτιών, πλαστικού, κ.λ.π), καρφωτικό μηχάνημα (για στερέωση τελάρων, κοντραπλακέ κ.λ.π), κατσαβίδια (απλό, σταυροκατσάβιδο), κοπίδι με πτυσσόμενη λεπίδα, μεταλλικός χάρακας-γωνία, ξύλινο μεταλλικό ή πτυσσόμενο μέτρο, ψαλίδι κοπής χαρτιού, ψαλίδα κοπής μαλακών μετάλλων (φύλλα χαλκού, μπρούντζου, κ.λ.π), ένας-δύο επιτραπέζιοι σφιγκτήρες.
1.2 Ηλεκτρικά εργαλεία
Στην ομάδα των ηλεκτρικών εργαλείων περιλαμβάνονται:
Μια ηλεκτρική σέγα, ένα ηλεκτρικό τρυπάνι-κατσαβίδι (με πλήρη σειρά από μύτες), ένα ηλεκτρικό πιστόλι σιλικόνης για κολλήσεις
Όλα τα παραπάνω εργαλεία είναι δυνατόν να αποθηκευτούν σε μια έως δυο πτυσσόμενες εργαλειοθήκες.
Αναλώσιμα υλικά
Στη δεύτερη κατηγορία με την ονομασία «αναλώσιμα υλικά» εννοούμε κυρίως:
Καρφιά, βίδες, πινέζες, σύρμα σε κουλούρα, κουβαράκια σπάγκο, κόλλες,
μονωτική ταινία, κολλητική ταινία διπλής όψεως, κολλητική χαρτοταινία, γυαλόχαρτο λεπτό και μεσαίο, ράβδους σιλικόνης, ανταλλακτικά συρραπτικού-καρφωτικού μηχανήματος.
Στα υλικά κατασκευών τρισδιάστατων αντικειμένων περιλαμβάνουμε ύλες, όπως:
Γύψος, πηλός, ξυλοπολτός, συρμάτινα πλέγματα, που θα χρησιμεύσουν για την δημιουργία μάσκας ή διαφόρων σκηνικών αντικειμένων, καθώς επίσης για την ενίσχυση του όγκου τρισδιάστατων σκηνικών στοιχείων.
Για την αποθήκευση των περισσοτέρων υλικών της ομάδας αυτής, λόγω μικρού όγκου, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα ντουλαπάκι-συρταριέρα με αποσπώμενα συρτάρια.
Υλικά ζωγραφικής
Στην τρίτη κατηγορία, όσον αφορά τα χρώματα για λόγους οικονομίας χρόνου, καλό είναι να αποφεύγονται τα χρώματα λαδιού και να προτιμώνται τα υδατοδιαλυτά (πλαστικά, ακρυλικά, τέμπερες).
Αναλυτικότερα θα χρειαστούν:
Ένα δοχείο 5 έως 15 κιλά άσπρο πλαστικό χρώμα, ένα δοχείο 5 έως 15 κιλά μαύρο πλαστικό χρώμα, ένα κουτί πέντε κιλών ακρυλική βάση, μία σειρά κουτάκια με χρώματα σε σκόνη η οποία καλύπτει την βασική γκάμα (αναμειγνύονται με την ακρυλική βάση και αραιώνονται με νερό), μια σειρά σωληνάρια ακρυλικών χρωμάτων, μια σειρά σωληνάρια τέμπερες, μια σειρά σπρέι, μια σειρά μαρκαδόροι με χοντρή μύτη, μια σειρά ξυλομπογιές κάρβουνο, ένα σπρέι στερεωτικό, ένα βαζάκι κάσια (για βαφή αντικειμένων που θέλουν να δείχνουν παλιό).
Για το βάψιμο των σκηνικών απαραίτητα είναι τα ακόλουθα:
Δύο ρολά βαφής για πλαστικά χρώματα (κατάλληλα για μεσαίες και μεγάλες επιφάνειες), δύο πτυσσόμενα κοντάρια, μια σειρά πινέλα ζωγραφικής (με πλατειά και με στρογγυλή μύτη), τρία-τέσσερα πινέλα εμπορίου με πλατειά μύτη, δύο μικρές πλαστικές σκάφες για το αραίωμα των χρωμάτων, δύο έως τρία μαλακά σφουγγαράκια για την δημιουργία πατίνας, πλαστικά κύπελλα για την μίξη των χρωμάτων.
Η χρήση των σπρέι απαιτεί όσο γίνεται καλύτερο εξαερισμό της αίθουσας και οι μαθητές θα πρέπει να φορούν μάσκα μιας χρήσης.
Διάφορα
Στην τελευταία κατηγορία περιλαμβάνονται ορισμένα βοηθητικά αντικείμενα, όπως:
Μία πτυσσόμενη μεταλλική σκάλα, μία ηλεκτρική προέκταση (μπαλαντέζα) πολλαπλών εξόδων με καλώδιο που τυλίγεται, μία-δύο μικρές τροχαλίες για την περίπτωση που οι σκηνογραφικές ανάγκες απαιτούν κάποιο αιωρούμενο αντικείμενο, μία-δύο πλαστικές λεκάνες για τον πηλό ή τον γύψο
Υλικά και Εργαλεία
Τα υλικά και τα εργαλεία τα οποία θεωρούνται απαραίτητα για τη δημιουργία στησίματος σκηνής και σκηνικών είναι τα ακόλουθα:
*Ηλεκτρικό δράπανο, με τρυπάνια για ξύλο, μέταλλο και τοίχου, όλων των διαμέτρων από 0,2χιλ έως 10 χιλ
*Πριόνι για ξύλο και σιδεροπρίονο
*Σφυρί και καρφιά διαφόρων διαστάσεων
*Κατσαβίδια απλά, σταυροκατσάβιδα, δοκιμαστικό, βίδες
*Πένσες, τανάλιες, ψαλίδι.
*Ένα ροκάνι
*Γυαλόχαρτα διάφορα
*Κόλλες για χαρτί ξύλο, δέρμα, μια σιλικόνη, βενζινόκολλα
*Πινέζες, κόλλες χαρτί
*Ένα κοπίδι
*Ένα σετ γαλλικών κλειδιών από 4χιλ έως και 20χιλ
*Καλώδιο και κλέμες.
*Μονωτική ταινία, χαρτοταινία, ταινία αμπαλάζ διπλής επικόλληση
*Πολύπριζα 3-4-6 θέσεων
*Πινέλα διάφορα, ένα κουτί βερνίκι, χρώματα λαδομπογιές
*Ένα ξύλινο μέτρο και ένα μηχανικό 8 μέτρων
*Ένας κάβουρας.
*Μια διπλή σκάλα
*Ένα συρραπτικό χοντρό για υφάσματα, κλωστές, βελόνες κλπ
*Ένα ρολό σύρμα λεπτό
*Ένα ρολό σχοινί πλαστικοποιημένο πάχους 4-5 χιλ
*Λάμπες
*Χαρτιά και μολύβια για σημειώσεις
*Κουτιά συνδετήρες[1].
Αυτό απαιτεί ένα σημαντικό κόστος ειδικά για τα Δημόσια Σχολεία, στο οποίο δύσκολα μπορεί να ανταπεξέλθει η σχολική επιτροπή. Η οικονομική ευθύνη βαραίνει τον Δήμο, όμως συχνά η απάντηση σε ανάλογα αιτήματα είναι αρνητική λόγο έλλειψης χρημάτων και έτσι το σχολείο οφείλει να βρει κάποιες λύσεις. Για αντιμετωπιστούν τέτοιου είδους έξοδα ο σύλλογος διδασκόντων, θα μπορούσε σε συνεργασία με το σύλλογο γονέων και κηδεμόνων, να οργανώσει εκδηλώσεις και εκθέσεις στο χώρο του σχολείου και να απευθυνθεί για δωρεές σε καταστήματα της περιοχής, ώστε να οργανώσει ένα εργαστήριο με τα απαραίτητα υλικά και εργαλεία. Θα πρέπει επίσης να οργανωθεί ένας χώρος (αποθήκη) για την σωστή φύλαξη των υλικών όπου αυτός δεν υπάρχει, ώστε να περιορίζονται κατά το δυνατόν οι φθορές. Η σωστή χρήση και συντήρηση των εργαλείων είναι απαραίτητες και πρέπει να γίνονται από ανθρώπους εξειδικευμένους (π.χ. ηλεκτρολόγους, μαραγκούς) για λόγους ασφάλειας. Οι φθορές θα πρέπει να αποκαθίσταται σύντομα ώστε τα εργαλεία και τα υλικά να είναι πάντα διαθέσιμα και σε καλή κατάσταση. Τα παιδιά φυσικά, πρέπει να έρχονται σε επαφή μόνο με αβλαβή υλικά και πάντα με επίβλεψη.
ΒΕΣΤΙΑΡΙΟ
Η ενδυματολογία στο Θέατρο, με τη σύγχρονη έννοια του όρου, είναι η ενασχόληση με το σχεδιασμό, την επιμέλεια και την κατασκευή όλων εκείνων των αναγκαίων οπτικών στοιχείων που αφορούν στην αμφίεση του ηθοποιού και τον διευκολύνουν να υποδυθεί τον ρόλο του. Στα στοιχεία αυτά ανήκουν το κοστούμι, τα υποδήματα, το προσωπείο, η περούκα, το μακιγιάζ, τα κοσμήματα και λοιπά ενδυματολογικά εξαρτήματα (π.χ. όπλα, ράβδοι κλπ.). Ο καλλιτέχνης ή επαγγελματίας ο οποίος ασχολείται με την αμφίεση των ηθοποιών του Θεάτρου, του κινηματογράφου και της τηλεόρασης ονομάζεται ενδυματολόγος.
Η βασική λειτουργία του κοστουμιού (με τη θεατρική έννοια) είναι να σηματοδοτήσει και να συμβολίσει:
* χαρακτήρα
*δύναμη και κοινωνική θέση
*ταυτότητα ομάδας.
Είναι λοιπόν επιβεβλημένο να δημιουργείται σε κάθε σχολείο ένα βεστιάριο με τα απολύτως απαραίτητα, όπως: πανιά, φόδρες, κορδέλες, μάσκες, καπέλα, τούλια, παλιά ρούχα, παλιά παπούτσια, αξεσουάρ όπως περούκες, γάντια, ψεύτικα κοσμήματα, γραβάτες, παπιγιόν, πλαστικά γυαλιά, μύτες για κλόουν, τσάντες, μαντίλες, μπουτονιέρες, ποδιές κλπ., βαλιτσάκι με μακιγιάζ, και για την κατασκευή πρόχειρων σκηνικών: «άχρηστα υλικά», χαρτόνια, σπάγκοι, ψεύτικα λουλούδια, παλιά τηλέφωνα κ.ά. Η χρήση των κοστουμιών μπορεί να βελτιώσει κατά πολύ το Θέατρο στο Σχολείο, είτε βρίσκεται σε ερευνητικό στάδιο και χαρακτηρίζεται από αυθορμητισμό, είτε είναι προσεκτικά προετοιμασμένο και παρουσιάζεται μπροστά σε μεγάλο κοινό. Είναι λειτουργικό μερικές φορές για τα παιδιά να φορέσουν ένα απλό ρούχο, για να δείξουν ότι «είναι σε ρόλο».
Τα περισσότερα σχολεία όμως, εκτός από κάποια Iδιωτικά, δεν διαθέτουν βεστιάριο και καταφεύγουν σε ενοικιάσεις και αγορές κοστουμιών σε κάθε εκδήλωση. Αυτό ανεβάζει σημαντικά το κόστος και σε κάποιες περιπτώσεις είναι λόγος ματαίωσης της ίδιας της παράστασης. Σε άλλες περιπτώσεις η απόφαση να μην υπάρχουν κοστούμια για τα παιδιά, μειώνει κατά πολύ το αισθητικό αποτέλεσμα. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις επίσης που τα ενοικιαζόμενα κοστούμια είναι φθαρμένα και όχι ιδιαίτερα καθαρά.
Εκπαιδευτικοί και γονείς μπορούν να φροντίσουν να συλλέξουν από το περιβάλλον τους ρούχα και αντικείμενα διαφόρων εποχών και μεγεθών, που δεν χρησιμοποιούνται πλέον και αφού αποστειρωθούν να δημιουργηθεί ένας ειδικός χώρος για τη φύλαξη τους. Σ’αυτή την περίπτωση θα πρέπει να οριστούν κάποιοι υπεύθυνοι, εκπαιδευτικοί και μαθητές για να κάνουν καταγραφή, ανάλογα με την εποχή και το μέγεθος του ρούχου ή του αντικειμένου, ώστε να γίνεται εύκολα η επιλογή και η αναζήτηση τους. Θα πρέπει επίσης να προφυλάσσονται από τις φθορές και να συντηρούνται σωστά. Σίγουρα αυτό προϋποθέτει κάποιο κόστος, είναι όμως σημαντικά λιγότερο από αγορές και ενοικιάσεις άχρηστων μερικές φορές κοστουμιών, που επιβαρύνουν σημαντικά τα έξοδα του σχολείου ή των γονέων.
ΜΑΣΚΕΣ-ΜΑΚΙΓΙΑΖ
Η ψιμυθίωση, ή όπως έχει καθιερωθεί να λέγεται, το μακιγιάζ, είναι μια τέχνη και μια επιστήμη μαζί γνωστή από τους αρχαίους χρόνους, όπως και οι μάσκες. Από την εποχή ήδη των δρώμενων, οι συμμετέχοντες έβαφαν τα πρόσωπά τους για κάθε είδος μαγικο-θρησκευτική τελετή, όπως αποδεικνύεται από διάφορες απεικονίσεις πάνω σε αγγεία.
Οι μάσκες μπορούν να καλύψουν όλο το πρόσωπο και το κεφάλι ή μέρος αυτού. Οι μισές μάσκες που καλύπτουν τα μάτια αλλά αφήνουν το στόμα ελεύθερο είναι ιδιαίτερα χρήσιμες, γιατί επιτρέπουν στο χρήστη να μιλήσει καθαρότερα.
Η κατασκευή τους μπορεί να γίνει ακόμα το έναυσμα για πολιτισμικές εξερευνήσεις. Αποτέλεσαν και εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό κομμάτι πολλών πολιτισμών. Μπορούν λοιπόν τα παιδιά να κατασκευάσουν τις δικές τους μάσκες, στα πλαίσια μιας παράστασης με περιεχόμενο εξερεύνησης πολιτισμικών στοιχείων άλλων λαών.
Η ουσία μιας ποιοτικά καλής δουλειάς με μάσκες βρίσκεται στην απλότητα. Μπορούν φυσικά να αγοραστούν μάσκες του εμπορίου, δεν είναι όμως ποτέ τόσο ενδιαφέρουσες όσο εκείνες που φτιάχνονται με τα παιδιά. Όσο πιο απλή είναι η μάσκα, τόσο περισσότερο εντυπωσιακή και αποτελεσματική είναι. Οι πραγματικά καλές μάσκες μπορούν να γίνουν από:
1. χαρτοσακούλες
2. χάρτινα πιάτα
3. φύλλα σκληρού χαρτιού και
4.φωτογραφίες που είναι κολλημένες σε φύλλα σκληρού χαρτιού[2].
Η τέχνη του μακιγιάζ έχει πολλές απαιτήσεις και πολλές εφαρμογές. Μπορεί να χρησιμοποιείται απλά για να μην γυαλίζει το πρόσωπο από τα φώτα, μέχρι την απόλυτη αλλαγή των χαρακτηριστικών του προσώπου. Είναι πάντα απαραίτητο στο Θέατρο, δεδομένου ότι το μακιγιάζ βοηθά πολύ στη σωστή απόδοση του ρόλου και την αναγνώριση του από τους θεατές.
Θα πρέπει λοιπόν να υπάρχουν κάποια απαραίτητα υλικά στο βεστιάριο κάθε σχολείου για την για τη δημιουργία του αλλά και για την αφαίρεση του:
Γαλακτώματα -Κρέμες –Λοσιόν, λιπαρό μέικ απ -υδροδιαλυτό μέικ απ, μέικ-απ σώματος, φωσφορίζον μέικ-απ, μακιγιάζ ματιών, σκιές ματιών (ιδρίζουσες -ματ αποχρώσεις), βαφή βλεφαρίδων, μακιγιάζ για χείλη -μάγουλα –στόμα, κρεμώδες ρουζ -ξηρό ρούζ, κραγιόν, βαφή δοντιών, πούδρες -διαφανής πούδρα -ιδρίζουσα πούδρα, προϊόντα για μορφολογικές αλλαγές του προσώπου, κέρινες συνθέσεις για τρισδιάστατο εφέ (κερί μύτης-φρυδιών), υλικά για γήρανση, ουλές εγκαύματα, κερί για αξύριστη εμφάνιση, υλικό για κατασκευή ουλών, υλικό ρυτίδων, τζελ σκιν (υλικό εγκαύματος), σπρέι για βάψιμο των μαλλιών, υλικά κατασκευής φαλάκρας, αίμα για θέατρο, διαφανές αίμα, αίμα σε σκόνη, αίμα εσωτερικής χρήσης ( κάψουλες αίματος ), αίμα για τα μάτια, μαλακός γύψος, πηλός.
ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
Τις τελευταίες δεκαετίες η εκτεταμένη χρήση οπτικοακουστικών μέσων, τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην τέχνη (στη συγκεκριμένη περίπτωση στο Θέατρο) είναι γεγονός αρκετά συνηθισμένο. Ένας σχολικός θεατρικός χώρος με σύγχρονες προδιαγραφές, πρέπει επομένως να περιλαμβάνει στον τεχνικό εξοπλισμό του ένα σύστημα βίντεο (κάμερα-μόνιτορ-βίντεο-dvd player) και ένα σύστημα προβολής slides, δηλαδή φωτογραφικών διαφανειών (μηχανή προβολής-πτυσσόμενη φορητή οθόνη).
Αυτά τα οπτικοακουστικά συστήματα αποτελούν σημαντικά εργαλεία για την παροχή πληροφοριών και την διεύρυνση του γνωστικού πεδίου των μαθητών αφ’ ενός, και αφ’ ετέρου για την αρτιότερη αισθητική υποστήριξη των θεατρικών δρώμενων και άλλων εκδηλώσεων.
Οι μαθητές, οργανώνοντας μία στοιχειώδη βιντεοθήκη και σε συνδυασμό με την ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του σχολείου (διαδίκτυο, cd-rom, κ.λ.π.), έχουν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με το έργο θεατρικών δημιουργών, να παρακολουθήσουν παραστάσεις από διάφορα μέρη του πλανήτη, ντοκιμαντέρ, αναλύσεις ειδικών, κ.λ.π.
Παράλληλα, χρησιμοποιώντας την κάμερα, το μόνιτορ ή το μηχάνημα προβολής φωτογραφικών διαφανειών, εξοικειώνονται με τις νεώτερες σκηνοθετικές και σκηνογραφικές αντιλήψεις όπως την ενσωμάτωση κινούμενης εικόνας για παράλληλη διήγηση ή ανατροπή του χρόνου, τη δημιουργία νέου ή παράλληλου σκηνικού με τη προβολή εικόνων στο χώρο ή πάνω στην υπάρχουσα σκηνογραφία, αλλά και με την πρωτογενή σύνθεση έργου (βιντεοσκόπηση, μοντάζ).
Τέλος η χρήση του βίντεο στις πρόβες των έργων μπορεί να βοηθήσει στη διόρθωση και βελτίωση του επιπέδου υποκριτικής των μαθητών.
Το σύστημα του βίντεο, όπως ήδη αναφέρθηκε, αποτελείται από την κάμερα, το μόνιτορ/τηλεόραση και το dvd player.
α) Κάμερα: Ψηφιακή κάμερα, με μεγάλη ευκρίνεια εικόνας και δυνατότητα μοντάζ.
β) Μόνιτορ: Για την προβολή της εικόνας του βίντεο αρκεί μία οποιαδήποτε τηλεόραση με οθόνη τουλάχιστον 21 ιντσών.
γ) Dvd player: Εκτός από συσκευή αναπαραγωγής εικόνας, είναι δυνατόν σε σύνδεση με την κάμερα, να χρησιμεύσει για το μοντάρισμα του υλικού που έχει ήδη καταγραφεί.
Στα παραπάνω ας προστεθεί ένα μεταλλικό πτυσσόμενο τρίποδο στήριξης της κάμερας, για σταθερή εγγραφή εικόνας. Η προβολή εικόνας βίντεο στο χώρο ή σε ειδική οθόνη είναι εφικτή με ειδικό μηχάνημα προβολής video projector.
Το σύστημα προβολής των φωτογραφικών διαφανειών αποτελείται από το μηχάνημα προβολής (slide projector) και την οθόνη προβολής, η οποία είναι πτυσσόμενη και φορητή (διαστάσεις: 2 Χ 3 μέτρα). Προτιμότερος είναι ο τύπος που διαθέτει περιστροφική θήκη των slides για απρόσκοπτη ροή εικόνων.
ΦΩΤΙΣΜΟΣ
Τα φώτα έχουν τέσσερις κύριες λειτουργίες:
1. Να φωτίσουν το χώρο
2. Να σκιαγραφήσουν το χώρο
3. Να εστιάσουν την προσοχή
4. Να δημιουργήσουν ατμόσφαιρα ώστε να αλλάξουν την αντίληψη μας για τον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνουμε ένα θεατρικό γεγονός.
Ο χειρισμός του φωτισμού μπορεί να γίνει με τρείς τρόπους:
1. με την τοποθέτηση των πηγών φωτισμού
2. με τη ρύθμιση της έντασης ή
3. της φωτεινότητας των διαφορετικών πηγών φωτισμού με τον χρωματισμό του[3].
Η ηλεκτρολογική μελέτη και εγκατάσταση πού πληροί τις προϋποθέσεις και ανάγκες της θεατρικής αίθουσας, είναι οι ακόλουθες: Κατ’ αρχήν η θέση του ηλεκτρικού πίνακα θα πρέπει να βρίσκεται μέσα στην αίθουσα και οπωσδήποτε κοντά στον τεχνικό, επαγγελματία ή μη, που θα χειρίζεται όλο το θεατρικό φωτισμό. Ο φωτισμός αυτός καλό είναι να μπορεί να αυξομειώνεται σε ένταση ανάλογα την περίσταση, με ειδικούς ροοστάτες.
Ο φωτισμός στο σύγχρονο Θέατρο χάρη στη χρήση νέων τεχνολογιών αλλά και χάρη στην επαφή του με τάσεις της σύγχρονης τέχνης, έχει αναμφίβολα εξελιχθεί από συμβατικό μέσο υποστήριξης της σκηνικής δράσης, σε καλλιτεχνικό εκφραστικό μέσο αγγίζοντας το επίπεδο της ολοκληρωμένης εικαστικής πρότασης. Δεν είναι λίγες οι φορές εξ άλλου, που ο φωτισμός αναλαμβάνει το κύριο βάρος του οπτικού μέρους μιας παράστασης περιορίζοντας την σκηνογραφία στο ελάχιστο.
Η ενασχόληση με το Θέατρο στο Σχολείο, μπορεί εκτός των άλλων, να λειτουργήσει προς την κατεύθυνση της μύησης των μαθητών στο χώρο του θεατρικού φωτισμού, συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένων παραστάσεων και εκδηλώσεων. Για το λόγο αυτό, κρίνεται απαραίτητος ο κατάλληλος τεχνικός εξοπλισμός που θα επιτρέψει το σχεδιασμό και την εκτέλεση ειδικών φωτισμών για τις ανάγκες κάθε παράστασης.
Στην περίπτωση που προκρίνεται η λύση της ενοικίασης του τεχνικού εξοπλισμού, θα πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχει στην αίθουσα του Θεάτρου η κατάλληλη υποδομή (τριφασικός πίνακας ρεύματος, ηλεκτρικές παροχές σε όλη την αίθουσα, σχεδιασμός στήριξης των φωτιστικών σωμάτων από την οροφή) για την σωστή και ασφαλή εγκατάσταση του ενοικιασμένου εξοπλισμού.
Να σημειωθεί επίσης ότι το ύψος της αίθουσας θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 4μ. για καλύτερο φωτιστικό αποτέλεσμα.
Αναλυτικά, ο τεχνικός εξοπλισμός του θεατρικού φωτισμού περιλαμβάνει:
*την κονσόλα (χειριστήριο)
*τα ντίμερς (μειωτές τάσεως)
*τους προβολείς.
Στην κονσόλα σχεδιάζονται οι φωτισμοί και στην συνέχεια εκτελούνται κατά την διάρκεια της παράστασης. Για τις ανάγκες μιας σχολικής θεατρικής εκδήλωσης, η πιο οικονομική λύση είναι η απλή κονσόλα που λειτουργεί με το χέρι. Διαθέτει 2 ή 3 προγράμματα φωτισμών με 12 ή 24 κανάλια αντίστοιχα.
Οι ροοστάτες παρεμβάλλονται μεταξύ κονσόλας και προβολέων για την αυξομείωση της τάσης του ρεύματος και την επίτευξη χαμηλότερων ή δυνατότερων φωτισμών. Κάθε ροοστάτης φιλοξενεί προβολείς ανάλογους με την ισχύ του. Στην περίπτωση μας είναι αρκετοί τρείς ροοστάτες με έξι κανάλια ο καθένας. Εάν η κονσόλα που διαθέτουμε είναι απλή, τότε οι ροοστάτες είναι αναλογικοί. Η ψηφιακή κονσόλα χρειάζεται αντίστοιχα ψηφιακούς ροοστάτες.
Οι προβολείς που θα χρησιμοποιήσουμε είναι δύο ειδών:
α) πλήρως ελεγχόμενης δέσμης για ειδικούς φωτισμούς, δημιουργία χώρων, περασμάτων, κ.λ,π.
β) προβολείς PC (με δυνατότητες από σποτ μέχρι διάχυτο φωτισμό), για καταστάσεις όχι εξαιρετικά ακριβείς και γενικούς φωτισμούς.
Με δεδομένο το μέγεθος της αίθουσας και της σκηνής, ο αριθμός των προβολέων μπορεί να κυμανθεί από 15 έως 24, όπως:
α) 2 profile του 1 KW, 6 profile των 500 W, 8 ΡC των 500 W και 7 ΡC του 1 ΚW
β) 7 ΡC του 1 ΚW, 8 ΡC των 500 W.
Για την εγκατάσταση του εξοπλισμού όπως ήδη αναφέρθηκε, είναι απαραίτητη η ύπαρξη τριφασικού πίνακα ρεύματος ανάλογου με τους ροοστάτες, καθώς επίσης και οι αντίστοιχες καλωδιώσεις. Για την στήριξη των προβολέων εφ’ όσον ο χώρος της σκηνής δεν βρίσκεται σε καθορισμένο σημείο, θα πρέπει να κατασκευαστούν σιδερένια πλαίσια τα οποία θα αναρτώνται από την οροφή της αίθουσας ανάλογα με το σημείο τοποθέτησης της σκηνής.
Απαιτείται επίσης:
*Φωτισμός ασφαλείας εξόδων.
*Φωτισμός σε χαμηλό ύψος των περιμετρικών τοίχων, περίπου 30εκ. από το δάπεδο.
*Ενισχυμένη παροχή, για τον φωτισμό σκηνής.
*Πρίζες σούκο ενισχυμένες, στο σημείο όπου θα εγκαταστήσει τις διάφορες μηχανές του ο τεχνικός.
*Πρίζες σούκο στα σημείο όπου βρίσκεται η σκηνή.
*Μικροφωνικές εγκαταστάσεις.
*Παροχές για θέσεις ηχείων[4].
ΗΧΗΤΙΚΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Η ηχητική εγκατάσταση είναι εδώ και κάποια χρόνια μέσα στις προδιαγραφές του ΟΣΚ για τις Αίθουσες Πολλαπλών Χρήσεων, σε συνάρτηση με την ακουστική μελέτη. Όμως σε μεγάλο αριθμό περιπτώσεων, τα σχολεία δεν έχουν τίποτα άλλο παρά μια απλή μικροφωνική εγκατάσταση με ενσύρματα ή στην καλύτερη περίπτωση ασύρματα μικρόφωνα και υποτυπώδη ηχεία χωρίς τη δυνατότητα μίξης ήχου.
Για σωστή λειτουργία, η εγκατάσταση χρειάζεται να αποτελείται από:
*Ψηφιακή κονσόλα μίξης ήχου και δημιουργίας ηχητικών εφέ
*Επαγγελματικά ηχεία
*Τελικούς ενισχυτές
*Επαγγελματικά ακουστικά
*Ασύρματα μικρόφωνα
*Ψηφιακούς επεξεργαστές ήχου
*Equalizer
*Ψηφιακή ηχογράφηση
*Μικροφωνικές εγκαταστάσεις
Σε περίπτωση που το σχολείο αδυνατεί οικονομικά να αποκτήσει έναν επαγγελματικό και μόνιμο ηχητικό εξοπλισμό, υπάρχει η δυνατότητα της ενοικίασης όπως και στην περίπτωση της φωτιστικής εγκατάστασης. Η τεχνική υποστήριξη για την ρύθμιση των φωτιστικών και των ηχητικών, είναι μέρος της παράστασης. Για το λόγο αυτό η θέση και οι εγκαταστάσεις είναι σημαντικοί παράγοντες. Ως θέση λοιπόν ενδείκνυται μία επιφάνεια περίπου 4ων τ.μ., στην οποία τοποθετούνται οι κονσόλες του ήχου και του φωτισμού, αρκεί να βρίσκεται σε σημείο τέτοιο ώστε να μπορεί ο υπεύθυνος από αυτή τη θέση να ελέγχει τα πάντα. Έτσι λοιπόν, φαίνεται ιδανικός ένας υπερυψωμένος από το έδαφος εξώστης, τοποθετημένος απέναντι από την σκηνή.
Συμπεράσματα
Οι ελλείψεις θεατρικών υποδομών στα σχολεία είναι πάρα πολλές κυρίως στα Δημόσια. Η συντριπτική πλειοψηφία δεν έχει ούτε τα στοιχειώδη, δηλαδή κάποια απλά σκηνικά και ένα μικρό βεστιάριο. Το μόνο που διαθέτουν είναι μια απλή μικροφωνική εγκατάσταση παλιάς τεχνολογίας περιορισμένων δυνατοτήτων, συνδεδεμένη με μεγάφωνα και φορητά μικρόφωνα, έχοντας σαν αποτέλεσμα πολύ κακή ακουστική. Οι τεχνολογικές υποδομές όμως μπορούν να προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια.
Η ποιότητα του ήχου και οι δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει σε μια παράσταση είναι πολλές. Η μουσική επένδυση δημιουργεί την κατάλληλη ατμόσφαιρα και η ποιότητα του ήχου είτε στην πρόζα είτε σε μουσικό θέαμα, είναι απαραίτητο να είναι υψηλού επιπέδου, για να υπάρχει και το ανάλογο θετικό αποτέλεσμα της παράστασης και η σωστή της πρόσληψη.
Ο φωτισμός επίσης επιδρά καταλυτικά σε μια παράσταση, μπορώντας ακόμα και να αντικαταστήσει την σκηνογραφία με τις κατάλληλες τεχνικές. Έχει τη δυνατότητα για παράδειγμα, να δώσει την ψευδαίσθηση ότι υπάρχουν δυο ξεχωριστοί χώροι στη σκηνή, σχεδιάζοντας ο υπεύθυνος φωτισμού τη διαφορετική φωτιστική προβολή τους, ή την εναλλαγή τους από το φως στο σκοτάδι. Οι δυνατότητες της χρήσης του όπως και του ήχου, είναι απεριόριστες.
Επίσης σπανιότερα υπάρχει μηχανή προβολής video, χρήσιμη όχι μόνο για προβολές ταινιών ή ντοκιμαντέρ αλλά και σαν σκηνοθετικό εργαλείο, έχοντας τη δυνατότητα να εμπλουτίσει μια παράσταση με εμβόλιμες προβολές βιντεοσκοπημένων αποσπασμάτων.
Είναι γνωστό το οικονομικό πρόβλημα που υπάρχει και είναι η μόνιμη δικαιολογία της έλλειψης των παραπάνω υλικοτεχνικών υποδομών. Μια πρόταση θα ήταν να απευθυνθούν σε κάποια Θέατρα και να ζητήσουν σαν δωρεά ή έναντι μικρής αμοιβής, τον τεχνολογικό εξοπλισμό που ενδεχομένως δεν χρησιμοποιούν πια. Άλλη λύση είναι η ανάληψη πρωτοβουλίας από την Σχολική Επιτροπή και το Σύλλογο γονέων και κηδεμόνων. Μπορούν για παράδειγμα να οργανώσουν ένα παζάρι στο χώρο του σχολείου για κάποιες μέρες πουλώντας αντικείμενα που δεν τους είναι χρήσιμα πλέον, καλλιτεχνικά δημιουργήματα και βιβλία. Επίσης είναι χρήσιμο να απευθυνθούν στους επαγγελματίες της γειτονιάς, που πιθανόν να έχουν παιδιά στο σχολείο και να επιθυμούν να συνεισφέρουν σε μια μόνιμη λύση απόκτησης των απαραίτητων υλικοτεχνικών υποδομών. Θα ήταν απαραίτητο λοιπόν να γίνει γνωστή μια τέτοια προσπάθεια στο σύνολο των γονέων, ώστε να προτείνουν και οι ίδιοι τους τρόπους που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν. Είναι εντυπωσιακό πως ανάλογες προσπάθειες, αφενός φέρνουν πιο κοντά τους γονείς στο σχολείο με την ενεργό τους συμμετοχή, αφετέρου αποδεικνύουν το ενδιαφέρον για τα παιδιά τους.
Αν υπάρχει η δυνατότητα χώρου και χρόνου μπορεί ακόμα να οργανωθεί μια συναυλία από τον μουσικό του σχολείου και τους μαθητές, τα έσοδα της οποίας θα χρησιμεύσουν για τον σκοπό απόκτησης υλικοτεχνικού εξοπλισμού, δεδομένου ότι τα φωτιστικά και ηχητικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένης και της μηχανής προβολής video, είναι αναμφίβολα το «ακριβό» κομμάτι της τεχνολογικής υποδομής για μια παράσταση στο σχολείο.
Υπάρχει ακόμα όμως το θέμα των σκηνικών και του βεστιαρίου. Εδώ οι λύσεις είναι πιο εύκολες και ανέξοδες και κυρίως στηρίζονται στην ενεργό συμμετοχή των μαθητών. Τα εικαστικά για παράδειγμα, μπορούν να γίνουν πολύ ενδιαφέρον μάθημα όταν χρησιμεύουν για την δημιουργία σκηνικών. Κάτω από την καθοδήγηση του υπεύθυνου των εικαστικών, μπορούν να ζωγραφίσουν σε τελάρα και πανιά διάφορα θέματα για σκηνικό φόντο, να χρωματίσουν και να μετατρέψουν με πανιά διάφορα άχρηστα αντικείμενα σε χρηστικά για τη σκηνή, όπως για παράδειγμα την μετατροπή μιας απλής καρέκλας σε θρόνο χρησιμοποιώντας χρυσό χρώμα και κόκκινο πανί. Είναι χρήσιμο επίσης να υπάρχουν διάφορα πανιά σε πολλά μέτρα, όπως για παράδειγμα ένα μακρύ γυαλιστερό γαλάζιο πανί που με τον κατάλληλο φωτισμό και κίνηση, μπορεί να δημιουργήσει στη σκηνή την ψευδαίσθηση της θάλασσας ή ένα μαύρο πανί με κολλημένη χρυσόσκονη, τον έναστρο ουρανό. Η σκηνογραφία έστω και με ελάχιστα είδη είναι αναγκαία για τον χαρακτηρισμό του χώρου και της εποχής που διαδραματίζεται ένα έργο. Το ίδιο και η ενδυματολογία. Καταλήξαμε στο συμπέρασμα πως ούτε αυτά υπάρχουν στα περισσότερα σχολεία και συνήθως καταφεύγουν σε ενοικιάσεις ή αγορές στολών, ένα έξοδο που βαραίνει τους γονείς, έχοντας πολλές φορές μέτριο αποτέλεσμα.
Για τη δημιουργία του βεστιαρίου αρκεί να φέρει κάθε μαθητής από το σπίτι του όσα ρούχα και αντικείμενα δεν είναι χρήσιμα στην οικογένεια, αφού φυσικά καθαριστούν.
Στα Δημοτικά Σχολεία είναι απαραίτητο επίσης να υπάρχουν σύνεργα για Θέατρο Σκιών και Κουκλοθέατρο, ιδιαίτερα για τις μικρές τάξεις, εφόσον μάλιστα προτείνεται η χρήση τους και από το βιβλίο του δασκάλου, για δραματοποίηση στη διδασκαλία της γλώσσας στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Η κατασκευή των φιγούρων ή των κούκλων μπορεί να γίνει από τα ίδια τα παιδιά, μια διαδικασία πολύ δημιουργική και οικονομική. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή τους τα ακόλουθα υλικά:
Γάντια, τούλια, μαλλί, κουρέλια, χάντρες, άχυρα, κόλλα, κλωστή, βελόνα, ψαλίδι, χαρτί, χρώματα, πινέζες, ξυλάκια.
Λευκό πανί για το Θέατρο Σκιών και μια μικρή σκηνούλα από παιδικό παιχνίδι για το Κουκλοθέατρο.
Είναι κατανοητό πως όλα αυτά απαιτούν αγώνα για την απόκτηση τους από την πλευρά του σχολείου και είναι κάτι που προϋποθέτει πολύ χρόνο. Δεν περιμένει κανείς όλες οι ελλείψεις να καλυφθούν με μια προσπάθεια ή σε ένα μόνο χρόνο. Το σημαντικό όμως είναι να γίνει η αρχή από την πλευρά των δασκάλων, των γονέων και των παιδιών και παράλληλα να εντείνεται η πίεση προς την Πολιτεία.
Πρέπει να γίνει συνείδηση σε όλους, πως μια θεατρική παράσταση εξαρτάται πολύ από την καλλιτεχνική της αρτιότητα και αυτή δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο με σωστή υλικοτεχνική υποδομή Οι προχειρότητες υποβιβάζουν και απαξιώνουν το Θέατρο, η σπουδαιότητα του οποίου έχει επισημανθεί πολλάκις.
ΠΗΓΕΣ
Βακαλό Γιώργος: «Σύντομη Ιστορία της Σκηνογραφίας», εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 1979
Μαρτινίδης Πέτρος: «Μεταμορφώσεις του Θεατρικού χώρου», εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 1999
Τζαμαργιάς Τάκης, Λίάφας Μάνθος, Τζονάκα Ζοζεφίνα, Βούσουρας Ανδρέας: «Θεατρική Αγωγή – Τεχνικές Προδιαγραφές Χώρου/Εργαστηρίων Θεατρικής Αγωγής», εκδόσεις Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα 2000
Χάρτνολ Φύλλις: «Ιστορία του Θεάτρου», μτφ. Ρούλα Πατεράκη, εκδόσεις. Υποδομή, Αθήνα 1980
Woolland Brian: «Η Διδασκαλία του Δράματος στο δημοτικό σχολείο», μτφ. Ελένη Κανηρά, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999
[1] ‘Όλες οι πληροφορίες σχετικά με τα εργαλεία που χρειάζονται, προέρχονται από το βιβλίο: Τάκης Τζαμαργιάς, Μάνθος Λίάφας, Ζοζεφίνα Τζονάκα, Ανδρέας Βούσουρας: «Θεατρική Αγωγή – Τεχνικές Προδιαγραφές Χώρου/Εργαστηρίων Θεατρικής Αγωγής», εκδόσεις Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα 2000, σ..33-52.
[2] Brian Woolland: «Η Διδασκαλία του Δράματος στο δημοτικό σχολείο», μτφ. Ελένη Κανηρά, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999 σ. 262-64.
[3] Brian Woolland: «Η Διδασκαλία του Δράματος στο δημοτικό σχολείο», μτφ. Ελένη Κανηρά, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999, σ. 268-69.
[4] Όλες οι πληροφορίες σχετικά με τον τεχνολογικό εξοπλισμό, προέρχονται από το βιβλίο: Τάκης Τζαμαργιάς, Μάνθος Λίάφας, Ζοζεφίνα Τζονάκα, Ανδρέας Βούσουρας: «Θεατρική Αγωγή – Τεχνικές Προδιαγραφές Χώρου/Εργαστηρίων Θεατρικής Αγωγής», εκδόσεις Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα 2000, σελ.33-52.
Θόδωρος Γραμματάς 
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.